علائم خونریزی مغزی، علل و راه‌های درمان
برای درک بهتر خونریزی مغزی، داشتن درک اولیه از انواع مختلف آن مهم است.
علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه ناشی از خونریزی بین بافت مغز و جمجمه یا در خود بافت مغز است؛ که می‌تواند سبب آسیب مغزی شود و حتی به مرگ بیانجامد. برخی از علائم آن عبارتند از سردرد، حالت تهوع و استفراغ یا سوزن سوزن شدن ناگهانی دست و پاها، ضعف، بی حسی، فلج صورت، بازو یا پاها.
خونریزی مغزی چیست؟
برای اکثر مردم به بیان ساده “خونریزی مغزی” یعنی هر نوع خونریزی در داخل سر. با این حال، پزشکان و به ویژه متخصصان و جراحان مغز و اعصاب می‌گویند که “خونریزی مغزی” (که به اصطلاح پزشکی خونریزی داخل جمجمه نیز شناخته می‌شود) یک اصطلاح کلی است.
برای درک بهتر خونریزی مغزی، داشتن درک اولیه از انواع مختلف آن مهم است. اول، دو ناحیه اصلی وجود دارد که ممکن است خونریزی در آن نقاط رخ دهد؛ داخل جمجمه، اما خارج از بافت مغز، یا در داخل بافت مغز.
خونریزی در داخل جمجمه، اما خارج از بافت مغز
مغز دارای سه لایه غشایی (به نام مننژ) است که بین جمجمه استخوانی و بافت واقعی مغز قرار دارد. هدف مننژ‌ها پوشاندن و محافظت از مغز است. خونریزی می‌تواند در هر نقطه بین این سه غشا رخ دهد. این سه غشاء از خارج به داخل به نام‌های سخت‌شامه (دورا ماتر)، عنکبوتیه (آراکنوئید) و نرم‌شامه (پیا ماتر) نامیده می‌شوند.
خونریزی اپیدورال: این خونریزی بین استخوان جمجمه و بیرونی‌ترین لایه غشایی، یعنی سخت‌شامه اتفاق می‌افتد.
خونریزی ساب دورال: این خونریزی بین دورا ماتر و غشای عنکبوتیه اتفاق می‌افتد.
خونریزی زیر عنکبوتیه: نیز بین غشای عنکبوتیه و پیا ماتر اتفاق می‌افتد.
از طرفی خونریزی مغزی می‌تواند در داخل مننژ‌ها نیز اتفاق بیفتد. ناحیه‌ای که در داخل جمجمه، اما خارج از بافت واقعی مغز است.
علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه؛ داخل بافت مغز
دو نوع خونریزی مغزی می‌تواند در داخل خود بافت مغز رخ دهد – خونریزی داخل مغزی (به آن خونریزی مغزی و سکته مغزی هموراژیک نیز گفته می‌شود) و خونریزی داخل بطنی.
خونریزی داخل مغزی: این خونریزی در لوب ها، پونز و مخچه مغز (خونریزی در هر جایی از بافت مغز از جمله ساقه مغز) رخ میدهد.
خونریزی داخل بطنی: این خونریزی در بطن‌های مغز رخ میدهد که نواحی خاصی از مغز (حفره‌ها) هستند که مایع مغزی نخاعی در آن جا تولید می‌شود.
خونریزی اپیدورال، خونریزی ساب دورال و خونریزی زیر عنکبوتیه خونریزی‌های مغزی خارج از بافت واقعی مغز هستند. در حالی که خونریزی داخل بطنی و داخل مغزی خونریزی‌هایی هستند که در داخل بافت مغز رخ می‌دهند. خونریزی مغزی می‌تواند در لایه‌های مننژ خارج از بافت مغز یا در داخل خود بافت مغز نیز رخ دهد.
با خونریزی داخل سر چه اتفاقی برای مغز می‌افتد؟
از آن جایی که مغز نمی‌تواند اکسیژن ذخیره کند، برای تامین اکسیژن و مواد مغذی به مجموعه‌ای از رگ‌های خونی متکی است. هنگامی‌که خونریزی مغزی رخ میدهد و رگ‌ها پاره می‌شود، اکسیژن نمی‌تواند به بافت مغزی برسد. تجمع خون ناشی از خونریزی داخل جمجمه یا خونریزی مغزی نیز بر مغز فشار وارد کرده و مانع رسیدن اکسیژن به آن می‌شود.
هنگامی‌که خون جمع شده، جریان خون در اطراف یا داخل مغز را قطع می‌کند و اکسیژن نیز برای بیش از سه یا چهار دقیقه به مغز نمی‌رسد، سلول‌های مغز می‌میرند. این روند سبب می‌شود تا سلول‌های عصبی آسیب دیده و عملکرد مرتبط با آن‌ها نیز آسیب ببیند.
آیا خونریزی مغزی کشنده است؟
خونریزی مغزی، صرف نظر از محل آن، معمولا ناگهانی اتفاق می‌افتد. (با این حال، برخی از آن‌ها – برای مثال هماتوم‌های ساب دورال – ممکن است روز‌ها تا هفته‌ها طول بکشد تا علائم آن آشکار.) خونریزی مغزی سبب آسیب مغزی می‌شود که می‌تواند سبب مرگ فرد بیمار شود. شدت و نتیجه خونریزی مغزی به علت آن، محل داخل جمجمه، اندازه خونریزی، مدت زمانی که بین خونریزی و درمان می‌گذرد، سن و سلامت کلی بدن بستگی دارد. هنگامی که سلول‌های مغز می‌میرند و دوباره بازسازی نمی‌شوند، آسیب آن می‌تواند شدید بوده و منجر به ناتوانی جسمی، ذهنی و بسیاری از بیماری‌های دیگر شود.
چه کسانی تحت تاثیر خونریزی مغزی (خونریزی داخل جمجمه ای) هستند؟
انواع مختلفی از خونریزی‌های داخل جمجمه‌ای در افراد در هر سنی رخ میدهد. اگرچه خونریزی مغزی (خونریزی در هر جایی از بافت مغز) و سکته مغزی هموراژیک (مخصوصاً هنگامی‌که یک رگ خونی می‌شکند و در مغز خونریزی می‌کند) معمولاً در افراد مسن رخ میدهد، اما می‌تواند در کودکان نیز اتفاق بیفتد (سکته مغزی کودکان).
علائم و علل
علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه (خونریزی داخل جمجمه ای) چیست؟
خونریزی در مغز دلایل مختلفی دارد، از جمله:
ضربه به سر، ناشی از سقوط، تصادف رانندگی، صدمات ورزشی یا انواع دیگری از ضربه به سر. فشار خون بالا (فشار خون بالا)، که می‌تواند به دیواره رگ‌های خونی آسیب برساند و سبب نشت یا ترکیدن رگ خونی شود.
تجمع رسوبات چربی در شریان‌ها (آترواسکلروز)؛ لخته خونی که در مغز ایجاد می‌شود. یا از قسمت دیگری از بدن به مغز برسد سبب آسیب به شریان شده و منجر به پارگی آن می‌شود. پارگی آنوریسم مغزی (نقطه ضعیفی در دیواره رگ خونی که به شکل بالون بیرون می‌آید و می‌ترکد). تجمع پروتئین آمیلوئید در دیواره سرخرگ مغز (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی). پارگی رنگ‌ها ناشی از اتصالات غیر طبیعی بین شریان‌ها و ورید‌ها (ناهنجاری شریانی وریدی).
اختلالات خونریزی یا درمان با داروی‌های ضد انعقادی (رقیق کننده‌های خون)، تومور مغزی که به بافت مغز فشار می‌آورد و سبب خونریزی می‌شود. سیگار کشیدن، یا استفاده از مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین.
وضعیت خاص بارداری یا زایمان در زنان از جمله اکلامپسی، واسکولوپاتی پس از زایمان، یا خونریزی داخل بطنی نوزاد؛ شرایط مربوط به کلاژن سازی غیر طبیعی در دیواره رگ‌های خونی که می‌تواند سبب ضعیف شدن دیواره‌ها و در نهایت پارگی دیواره عروق شود.
علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه
علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه به ناحیه درگیر مغز بستگی دارد. به طور کلی، علائم خونریزی مغزی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
سوزن سوزن شدن ناگهانی دست و پاها، ضعف، بی حسی یا فلج صورت، بازو یا پا، به ویژه در یک طرف بدن. سردرد (سردرد ناگهانی و همراه با خونریزی زیر عنکبوتیه)، تهوع و استفراغ. سرگیجه، تشنج و مشکل در بلع یا از دست دادن یا اختلال در بینایی. از دست دادن تعادل یا هماهنگی. سفتی عضلات گردن و حساسیت به نور. گفتار غیر طبیعی یا نامفهوم. مشکل در خواندن، نوشتن یا درک گفتار دیگران. تغییر در سطح هوشیاری، کمبود انرژی، خواب آلودگی یا کما. همچنین مشکل در تنفس و ضربان قلب غیر طبیعی (اگر خونریزی در ساقه مغز باشد).
کلام آخر
متاسفانه برخی از بیماران همچنان در کما باقی می‌مانند، یا پس از خونریزی مغزی فلج می‌شوند؛ و برای همیشه به مراقبت دائمی و طولانی مدت نیاز خواهند داشت. با این حال بسته به نوع، محل و میزان خونریزی مغزی، بسیاری از بیماران از آن جان سالم به در نمی‌برند.
به یاد داشته باشید، اگر مشکوک به خونریزی مغزی هستید، هر چه زودتر به اورژانس مراجعه کنید، شانس زنده ماندن شما بیشتر خواهد بود. زمان بین شروع علائم و شروع خونریزی و بین شروع خونریزی تا تایید خونریزی مدت زمان حیاتی است. هر چه زودتر خونریزی مغزی تشخیص داده شود، امکان بهبودی نیز افزایش می‌یابد.